Brandrood {Presidium}
BESCHRIJVING
Het Brandrode Rund is een subras van het Maas-Rijn-IJsselrund. Het donkerrode rund heeft een witte kol op het voorhoofd en ook de buik is wit, net zoals het onderste deel van de poten en het uiteinde van de staart. Volwassen dieren wegen tussen de vijfhonderd en zeshonderd kilogram. Ze zijn van nature kalm en volgzaam. Dieren van dit taaie ras worden niet snel ziek. Ze grazen zelfs bij lage temperaturen buiten. Dit maakt het ras geschikt om jaarrond buiten te houden. Normaal gezien worden Brandrode runderen gehouden in natuurgebieden waar ze vrij grazen. Hun dieet wordt aangevuld met hooi en wat granen. Tijdens de koude wintermaanden wanneer een deel van de koeien binnen verblijft, krijgen ze zo nodig wat extra hooi en voer uit de regio. De koeien zijn jaarrond vruchtbaar. Veel veehouders laten hun dieren in het voorjaar afkalven. Gemiddeld produceren de koeien van het Brandrode ras ruim vierduizend liter melk per koe per jaar.
CULINAIR GEBRUIK
Het Brandrode Rund is een dubbeldoelras. De dieren worden dus zowel voor de melk als voor het vlees gehouden. Van de melk worden verschillende kazen gemaakt, van harde, rauwmelkse rode kaas tot zachtere, jongere kazen. Een uitstekend voorbeeld is een roodbacteriekaas gemaakt in Ede. Kenmerkend voor deze kazen is een lange rijpingsperiode van tussen de zes en achttien maanden. Ook het gebruik van een traditioneel koperen vat en van vegetarisch stremsel draagt bij aan het speciale, rustieke karakter van Brandrood kaas. Er zijn ook melkproducenten die de melk van Brandrode runderen verwerken tot kwark en yoghurt. Ook het vlees wordt op verschillende manieren gebruikt. Simpelweg gekookt of gebraden, maar het vlees van Brandrode runderen wordt ook gebruikt voor gezouten, luchtgedroogd vlees zoals Nagelholt. Voor Nagelholt (zie p. 252) wordt bij voorkeur vlees gebruikt van de bilspier (achtermuis) van een twee tot vier jaar oude koe.
ONTDEK HET ARK VAN DE SMAAK BOEK
Wil je meer weten over voedsel en verhalen lezen over gastronomische erfgoed? Bekijk het boek “DE ARK VAN DE SMAAK” in onze webshop.
Huidige situatie
In 2001 waren er nog maar honderd dieren over. Dat bracht een aantal boeren en liefhebbers ertoe om de Vereniging Het Brandrode Rund op te richten. Zij registreerden raskenmerken en probeerden het ras via fokkerij voor uitsterven te behoeden.
Door heel Nederland werden dieren getraceerd die door hobbyisten werden gehouden. In datzelfde jaar werd 2001 het Brandrode Rund ook officieel door de autoriteiten als Nederlands runderras erkend. Een jaar later werden er tweehonderd dieren geregistreerd en in 2007 was het aantal al gestegen tot vijfhonderd, waarvan ongeveer zestig stieren. Het Slow Food Presidium voor het Brandrode Rund wil alle boeren verenigen die een strikt productieprotocol volgen. Daarin staat onder andere dat de dieren minstens zes maanden per jaar vrij grazen en niet eerder dan na achtien maanden geslacht worden. Daarnaast mag alleen lokaal geproduceerd voer van niet genetisch gemodificeerde granen worden gevoerd.
Op dit moment wordt het zaad van twaalf verschillende genetische lijnen bewaard in een genenbank. Een aantal producenten verspreid door Nederland fokt Brandrode Runderen en verkoopt zowel vlees als kaas van het ras, direct op de boerderij en via groothandels. Brandrood kaas wordt op dit moment gemaakt in Ede (Gelderland). De kaas kan worden herkend aan de naam ‘Brandrood’, die in de korst van de kaas gegraveerd is.
De Vereniging Het Brandrode Rund promoot het ras onder hobbyisten en moedigt consumenten aan de zuivel- en vleesproducten van het Brandrode Rund te kopen. Toch hebben de kleinschalige houders van het Brandrode Rund het nog steeds niet makkelijk. Zo is het voor de veehouders die Brandrode Runderen melken bedrijfseconomisch gezien nauwelijks haalbaar om de verplichte zogenoemde fosfaatrechten te kopen.