Brabantse Grijze Boekweit

“Fagopyrum esculentum ‘Brabantse Grijze’“
Regio & naamgeving: Noord-Brabant, buiten Nederland is deze graansoort ook te vinden in de noordelijke gebieden wereldwijd (van Polen tot Canada) | ook bekend als Brabantse Grijze Zandboekweit
Categorie: Granen

BESCHRIJVING

Boekweit heeft een primaire penwortel en een fijn vertakt wortelstelsel. Daarmee kan de plant goed fosfaat ontsluiten op de traditioneel fosfaatarme zandgronden. Hij heeft driehoekige korrels (vergelijkbaar met beukennoten) die ongeveer zes millimeter lang zijn.

Vroeger werd in Nederland Zwarte en Grijze Boekweit verbouwd. Zwarte Boekweit groeide op veengronden (Zwart Veenboekweit) in het noordwesten van Nederland, Grijze Boekweit groeide op zandgronden in het zuidoosten en heette daarom Brabants Grijze Zandboekweit. Boekweit is overigens niet verwant met tarwe (het is geen gras), maar met zuring, duizendknoop en rabarber. Het maaien van de boekweit moest voorzichtig gebeuren omdat boekweit zijn zaden gemakkelijk loslaat als hij rijp is, zeker bij droog weer. Daarom vond het oogsten vaak ‘s avonds of in de vroege ochtend plaats wanneer de luchtvochtigheid hoger is. De opbrengst van Brabantse Grijze Zandboekweit is duizend tot tweeduizend kilogram per hectare, veel minder dan van Zwart Veenboekweit.

Boekweitmeel en boekweitgrutten bevatten evenveel eiwit als tarwe- en roggemeel (tien gram per honderd gram meel), maar meer koolhydraten. Boekweit bevat minder vet, minder mineralen en minder vitamines uit de B-groep dan tarwemeel.


Brabantse Grijze Boekweit heeft driehoekige tot hartvormige bladeren. Op arme grond bereikt hij een hoogte van vijftig centimeter. De bloesem is wit tot roze en bevat veel nectar die door bijen wordt verzameld voor honing. Boekweitbloemen openen zich ‘s ochtends en sluiten zich na de middag, dus bestuiving vindt alleen ‘s ochtends plaats. Het gewas is erg gevoelig voor nachtvorst, harde wind, regen en hagel. Het groeit op arme zandgronden en is daarmee ook gevoelig voor droogte. In dat geval kan de opbrengst veel lager zijn dan in gemiddelde jaren.

Met ongeveer honderd dagen heeft deze boekweit een korte groeiperiode. Vroeger werd het gewas vaak gebruikt als tweede oogst na haver, gerst, rogge of aardappelen; nog net voor de najaarsvorst.

CULINAIR GEBRUIK

Alleen de boekweitgrutten van de boekweitplant zijn eetbaar. Geoogste boekweit is gevoelig voor schimmels; hij moet daarom goed gedroogd worden voordat hij wordt opgeslagen.

De gries (gepelde granen) kan licht gekleurd zijn als hij net gedroogd is of bruin als hij gedroogd en geroosterd is. De smaak is nootachtig, roosteren versterkt deze smaak. De gedroogde gries kan worden vermalen tot boekweitmeel. Als je de gedroogde boekweit kort frituurt tot hij goudbruin is, is het een perfecte, krokante toevoeging in veel Italiaanse gerechten, vergelijkbaar met gedroogd broodkruim.

Van Brabantse Grijze Zandboekweit werd en wordt ook een lokale specialiteit gemaakt: balkenbrij. Balkenbrij bestaat uit varkensresten, bouillon, boekweitmeel en een mix van (zoete) specerijen, het zogenaamde rommelkruid. Balkenbrij wordt gebakken in een cakevorm en geserveerd met brood. Gemengd met rogge- of tarwebloem wordt boekweitmeel traditioneel ook gebruikt voor (spek) pannenkoeken, nog steeds populair in Limburg. Boekweitmeel is minder geschikt voor brood, maar je kunt het in kleine hoeveelheden toevoegen.

Van boekweitgrutten werd pap gemaakt. Na het weken worden de grutten gekookt; tot slot wordt karnemelk toegevoegd. Een extra stevige pap met een saus van boter en stroop was een populair toetje. Als deze pap afkoelt, wordt hij zo vast dat hij in plakjes kan worden gesneden. De plakjes worden bedekt met suiker en vervolgens gebakken.

Boekweit is glutenvrij en bevat veel magnesium, kalium en fosfor. Hij is voedzaam en licht verteerbaar. Boekweitgrutten werden vroeger ook gebruikt om bier te maken. Het kaf werd gebruikt als kussenvulling. Boekweithoning is een hele specifieke, donkere honing met een bijzondere smaak.

ONTDEK HET ARK VAN DE SMAAK BOEK

Wil je meer weten over voedsel en verhalen lezen over gastronomische erfgoed? Bekijk het boek “DE ARK VAN DE SMAAK” in onze webshop.

Huidige situatie

In Nederland is er geen commerciële boekweitproductie meer, maar (geïmporteerde)boekweitproducten zijn redelijk verkrijgbaar. Brabantse Grijze Zandboekweit wordt in Nederland alleen geproduceerd op kleinschalige boerderijen en in tuinen, maar de hoeveelheden zijn niet voldoende groot voor de verkoop. Deze bescheiden oogsten worden voornamelijk gebruikt om de productie verder uit te breiden en om het gewas terug te halen naar Noord-Brabant. Helaas lijkt het erop dat de huidige boekweitvariëteiten minder nectar produceren dan de oude. Boekweit op zich wordt wel weer steeds populairder, onder andere omdat hij glutenvrij is.

SCHRIJF JE IN VOOR ONZE NIEUWSBRIEF

=

 

EN ONTVANG EEN RECEPT UIT

DE ARK VAN DE SMAAK!