Edie (links) in gesprek met de SFYN Academie en voormalig SFYN NL directeur Lianne de Bie (rechts). Foto: Fenna van Serkum.
Tijdens zijn bezoek aan Nederland, deelde – de inmiddels nieuwe president van Slow Food International – Edie Mukiibi zijn visies, essentieel voor onze weg naar een Good, Clean & Fair voedselsysteem.
Edie Mukiibi heeft op uitnodiging van Slow Food Nederland begin juni Nederland bezocht. Met werkervaring in 32 Afrikaanse landen bezit Edie veel kennis over de impact van het globale voedselsysteem* op lokale Afrikaanse gemeenschappen in verschillende contexten. Volgens Edie is het glashelder dat ons voedselsysteem op elk niveau op de schop moet. We moeten onze gemeenschappen regenereren en ze in staat stellen om hun voedselsoevereiniteit te herpakken. Nederland is de op één na grootste landbouwexporteur ter wereld (1), en daarom heerst er in Nederland de gedachte dat wij de verantwoordelijkheid hebben om de wereld te voeden. Edie’s antwoord op die gedachte is simpel: “De beste manier om de wereld te voeden, is door gemeenschappen zichzelf te laten voeden. Daar zijn ze eigenlijk best goed in.”
Reflecties: hoe zijn we hier gekomen?
Gedurende het bezoek afgelopen juni heeft Edie een diverse groep mensen ontmoet die bezig zijn met de transitie naar een Good, Clean & Fair voedselsysteem. De mensen die hij heeft ontmoet werken op lokaal, nationaal, of zelfs globaal niveau; hij sprak met lokale producenten, Nederlandse Slow Food communities, deelnemers van de SFYN Academie, en vertegenwoordigers van verschillende internationale organisaties tijdens de Voedsel Anders Conferentie in Wageningen. De rode lijn in al deze ontmoetingen: hoe moeten we verder met onze voedselsystemen?
Edie deelde talloze situaties waarin hij getuige is geweest van de verwoestende effecten van het voedselsysteem op lokale gemeenschappen op het Afrikaanse continent. Edie: “Het globale voedselsysteem is zo ingericht dat het nu goedkoper is voor gemeenschappen in Ghana om geïmporteerde kip uit Duitsland te kopen, dan hun eigen pluimvee te houden. Dit is een van de gevolgen van gesubsidieerde over-producerende industriële voedselproductiebedrijven die hun producten dumpen op de wereldmarkt voor een prijs die dusdanig laag is dat lokale boeren op geen enkele manier de kost kunnen verdienen en hun landbouwactiviteiten kunnen onderhouden.” Een ander voorbeeld: EU-gesubsidieerde Europese trawler schepen vissen voor de kust van West Afrika (2). Grote hoeveelheden van de kleine vissoorten die ze vangen worden verwerkt tot vismeel om vervolgens geëxporteerd te worden naar Europa voor gebruik op viskwekerijen, wat de voedselzekerheid van vele West-Afrikaanse gemeenschappen die afhankelijk zijn van deze vissen bedreigd.
Het huidige globale voedselsysteem is enorm ingewikkeld, en om het te begrijpen en te verbeteren, moeten we eerst terugkijken. Edie legt uit: “Om verbeteringen te maken moeten we eerst reflecteren op hoe we hier zijn gekomen. Hoe zijn we gekomen tot deze ondemocratische puinhoop die we een voedselsysteem noemen? Grote delen van ons huidige voedselsysteem zijn ontstaan om koloniale handel en de extractie van hulpbronnen te faciliteren. Een essentieel onderdeel van dat systeem is plantagelandbouw.”
Edie in gesprek met SFNL communities. Foto: Marieke Schouten
Het ‘empoweren’ van gemeenschappen
De jonge mensen van vandaag zijn de toekomst van ons voedselsysteem. Edie deelde zijn kijk op het globale voedselsysteem met een groep jonge enthousiastelingen bij de SFYN Academie: “We moeten gemeenschappen weer in staat stellen zichzelf te voeden.” Dit is met name relevant voor kwetsbare gemeenschappen in het Globale Zuiden. Edie: “De huidige dominante aanpak is het van bovenaf opleggen van industriële landbouwmodellen aan gemeenschappen in het Globale Zuiden. Deze aanpak komt van de diep paternalistische opvatting dat zulke gemeenschappen niet in staat zijn zichzelf te voeden, en daarom het post groene revolutie landbouwsysteem (intensief, veel monocultuur, leunend op kunstmest en synthetische pesticiden) moeten overnemen. Gedurende millennia hebben volkeren van over de hele wereld voedselsystemen gecreëerd in relatief evenwicht met hun omgeving. We moeten deze volkeren hun voedselsoevereiniteit laten terugpakken. We moeten gemeenschappen ‘empoweren’ om zichzelf te voeden.” Dit is in het bijzonder relevant in het licht van urgente kwesties zoals klimaatverandering of verlies van biodiversiteit; in Edie’s thuisland Oeganda – en in vele andere Afrikaanse landen – zijn gediversifieerde agroecologische landbouwsystemen de norm. Edie: “Deze manier van boeren wordt bedreigd door grote landaankopen door buitenlandse investeerders voor het aanleggen van thee- en suikerrietplantages en zelfs bospercelen voor koolstofhandel.”
Edie en de SFNL communities. Foto: Marieke Schouten
Noord-Zuid partnerschap
Gedurende Edie’s reis door het Nederlandse boerenlandschap, de steden en de kustgebieden, was er een steeds terugkerende vraag: “Wat kunnen wij hier doen, vanuit Nederland?” Op de eerste plaats stelt Edie dat “we de relatie tussen het Globale Noorden en het Globale Zuiden moeten heroverwegen. Initiatieven zoals het partnerschap dat Slow Food Uganda heeft met Slow Food Nederland zijn het perfecte voorbeeld daarvan.” Dit soort partnerschappen zijn gebaseerd op het delen van ervaring, kennis en gebruiken, terwijl de implementatie daarvan wordt overgelaten aan lokale organisaties en gemeenschappen. “Ten tweede”, gaat Edie verder, “we moeten onze instituties uitdagen. Wat voor investeringen ze ook maken in het buitenland, dat is ook jouw geld. Stel jezelf de vraag: wat doen mijn leiders in de rest van de wereld? Waar gaat mijn geld naartoe in de rest van de wereld? Daag ze uit en laat je stem horen.” Een laatste en praktische manier om te helpen is simpelweg door het ondersteunen van het Slow Food Tuinen in Afrika project. Sinds het begin van het project, zijn er meer dan 10.000 tuinen aangelegd in scholen op het Afrikaanse continent, wat gemeenschappen in staat stelt om hun voedselsoevereiniteit te herpakken.
Er is nog veel werk te doen. Maar, met Edie Mukiibi als de nieuwe president van Slow Food International, omringd door een sterk team activisten van over de hele wereld, is de Slow Food beweging sterker en hoopvoller dan ooit. Wat betreft Edie is het nu tijd voor Slow Food om verder te gaan, en verbinding te zoeken met degene die nog geen onderdeel zijn van onze ‘familie’.
–
*Voedselsystemen (meervoud): refereert naar voedselsystemen op verschillende niveau’s (lokaal, regionaal, nationaal). Voedselsysteem (enkelvoud) refereert naar de combinatie van al deze systemen samen, die samen het globale voedselsysteem vormt.
Foto’s: Fenna van Serkum, Marieke Schouten.
Bronnen:
(1) CBS, 2016. Landbouwexport Nederland
(2) Earthjournalism. Overvissen in West Afrika.