– Scheveningen 22 januari 2018
Afgelopen donderdag viel er een berichtje in mijn mailbox van Slow Food Nederland. Of ik een blog wilde schrijven over de pulsvisserij. Aanleiding is het besluit van het Europese parlement om de pulsvisserij te verbieden. Op woensdag stemde een meerderheid van de Europarlementariërs tegen de pulsvisserij. In aanloop naar de stemming en zeker na het vallen van het doek buitelde de berichtgeving in nieuwe en oude media over elkaar heen. Het kan je bijna niet ontgaan zijn. Google op “pulsvisserij” (tip en neem even de tijd) en het aantal hits is bijna oneindig. Mijn google alert (ik krijg overzicht van alle berichten over de puls) is niet meer bij te houden. Voor- en tegen, hoop en wanhoop, verdriet en gefeest, wetenschap en wetenschap, elkaar aanvallen- afvallen en bijvallen … Iedereen die dat wilde wist de pen en pers te vinden of werd gevonden.
Maar wat is pulsvisserij?
In de visserij met de pulskor worden platvissen zoals schol en tong met stroompulsen van de zeebodem opgeschrikt zodat zij het net inzwemmen. De traditionele manier van vissen, met de boomkor, gebruikt hiervoor wekkerkettingen die de bodem omwoelen en het ecosysteem meer kunnen verstoren.
De pulskorvisserij wordt toegepast bij de visserij op platvis. In die visserijtak worden technieken gebruikt die de platvis van de bodem opschrikken, zodat de vis vervolgens met het net kan worden opschept. Bij de conventionele boomkorvisserij vindt het opschrikken plaats door beroeren van de zeebodem met zogenoemde wekkerkettingen. Dit zijn stalen kettingen die in de breedte van de netopening zijn gemonteerd (wekkers) of meer achter in het net aan de grondpees (kietelaars) en die over de zeebodem worden gesleept. Het vistuig dat bij de pulskorvisserij wordt gebruikt, de puls, heeft geen wekkers en kietelaars maar kabels met elektroden voorzien van geïsoleerde en geleidende elementen die in de sleeprichting zijn opgehangen. Met de pulskor wordt korte tijd een elektrisch veld op de zeebodem opwekt. Diervriendelijk is het volgens critici niet, maar de vis wordt door de stroomstoot niet gedood of verdoofd. De bodemvis reageert met een soort stuip, een onwillekeurige schrikreactie waardoor hij uit het zand opspringt en in het net terechtkomt.
Deze manier van vissen vraagt minder energie omdat het tuig lichter is, een lagere vissnelheid vereist en minder in contact staat met de zeebodem en dus minder weerstand oplevert. Daardoor is minder brandstof nodig om het tuig te gebruiken en is het dus goedkoper in gebruik. Omdat de pulskor de zeebodem niet ‘omploegt’ vernielt deze manier van vissen het ecosysteem van de bodem minder dan de traditionele boomkor. In de Europese Unie is vissen met elektriciteit in principe verboden.[1] In de zuidelijke Noordzee is sinds het jaar 2007 een (tijdelijke) ontheffing voor het gebruik van de puls verleend voor 5 procent van de gezamenlijke boomkorvloot van alle lidstaten. Sinds 2009 vist een aantal Nederlandse vissers met de pulstechniek. In 2013 ging het om 42 kotters. In 2014 zijn extra ontheffingen verleend en 2017 vissen 84 kotters met stroomstoten.
Sombere verhalen
Ik woon in Scheveningen en de afgelopen 3 jaar onderhoud ik regelmatig informeel contact met een aantal kustvissers. Zij varen meestal van zondagnacht- op maandag uit en komen dan donderdagavond weer terug. De vis wordt op vrijdag geveild. Zij varen veelal op viskotters van verschillende grootte en met verscheidene vistuigen. Soms word ik door de week ‘s avonds gebeld. Lekker comfortabel zittend op de bank luister ik dan naar de verhalen van een visserman die op dat moment, ergens op de Noordzee tussen Nederland, België en Groot Brittannië, aan het vissen is. De ontvangst is vaak slecht en valt regelmatig middenin een gesprek weg. Ik ontvang – ook middenin de nacht – filmpjes van woeste zeeën, opnames van stoere mannen in waterpakken aan het (zware) werk en romantische tafereeltjes van ondergaande en opkomende zon. Ik hoorde de afgelopen twee jaar de verhalen steeds somberder worden, ik luister steeds meer naar hoe wanhoop en onmacht doorklinken. In mijn formele werk bemiddel ik als zelfstandige, veelal in opdracht van hogere en lagere overheden, als intermediair tussen de verschillende belangen(behartigers) van landschap, natuur, voedsel, stad en land. Ik heb ja gezegd op het verzoek van Slow Food Nederland. De verleiding was groot om een verhandeling over de pulsvisserij te gaan schrijven. Dat ga ik om meerdere redenen niet doen. Wel ga ik eindigen met een oproep en pleidooi.
Verstrikt in een zee van belangen
Daar waar de Noordzee tot voor kort een vrije, open en eindeloze ruimte was, is het nu een slagveld om de ruimte geworden. Op de site van www.noordzeeloket.nl worden alle functies en gebruik van de Noordzee netjes op een rij gezet. Toen ik me erin ging verdiepen viel het me op dat van enige vorm van “ruimtelijke ordening” en gedegen ruimtelijke, ecologische en sociale afwegingen (nog) geen sprake is wanneer het gaat om het gebruik van de Noordzee en de verschillende belangen. Ik vergelijk het een beetje met het open groene buitengebied. Ook daar was na de Tweede Wereldoorlog ruimte nodig. Ruimte voor steden om te groeien, voor de land- en tuinbouw om uit te breiden, voor recreatie … In die periode daarna werden bufferzones aangewezen en legden bestemmingsplannen functies en gebruik vast. Ook inspraak en gedegen wetgeving ontstonden en waren altijd onderhevig aan discussie en politieke winden.
De zee biedt nu een “lege” ruimte waar – nu het land steeds drukker wordt – met gretige ogen naar gekeken wordt. De sterkste, best georganiseerde, handigste, politiek best scorende, het meest urgente wint nu letterlijk en figuurlijk aan ‘zee’ruimte. Ook binnen de visserij raken vissers binnen de eigen groep verstrikt in verschillende belangen. Korte- en lange termijn overleving, de verschillende gemeenschapsculturen, verschillende vangstmethoden en vangsten maken dat de kleine Nederlandse visserijgemeenschap versnipperd en verdeeld is. Zij is daardoor slecht georganiseerd en een makkelijke prooi voor elkaar en de ander. Zet daarbij het karakter en aard van “de visserman”; lager opgeleid, ruwe bolster blanke pit, doener, op zichzelf en het liefst op zee… dan voel je op je klompen aan dat zij geen echte partij in de gaande zeeslag zijn.
Als laatste verstikkende verstrikking hebben we ons economische groeimodel. Ook de visserij heeft zich net als in de land- en tuinbouw, laten meenemen en opjagen door ‘Nooit meer honger”, veel voor weinig, groter is beter… Innovaties waren en zijn vooral om efficiënter te vissen. Daar waar er genoeg vis en ruimte was, was dat “geen probleem”. Deze ontstonden wel toen er minder vis en ruimte kwam. Terecht – ook erkend en onderschreven door de visserij zelf – ontstonden er visquota en andere aanvullende vangstregels. Regels zwengelden en zwengelen in Nederland en binnen de EU de onderlinge strijd en verdeeldheid aan.
Met veel maten meten
Zoals geschreven: De zee biedt nu een “lege” ruimte waar – nu het land steeds drukker wordt – met gretige ogen naar gekeken wordt. De sterkste, best georganiseerde, het meest urgente wint.
– Daar waar nu in de discussie over pulsvisserij door verschillende partijen geroepen wordt om eerst gedegen onderzoek naar de ecologische effecten van deze visserijmethode te doen, wordt er bij de aanleg van bijvoorbeeld windparken op zee minder hard door dezelfde partijen om “bewijs vooraf” geroepen. Begrijpelijk… de productie van duurzame energie is urgent. Maar eerlijk? Nee.
– Daar waar bijvoorbeeld de lucratieve en van groot economisch belang zijnde zandhandel op grote schaal zand oogst op verschillende plekken in de Noord- en Waddenzee blijft het (bijna) stil bij belangenbehartigers van Noord- en Waddenzee.
– Daar waar vissers andere vissers zien rommelen, waar slim extra vergunningen worden ‘geritseld’ nemen diezelfde vissers andere zeegebruikers de maat wanneer daar iets slims of strafbaars gebeurt.
– Daar waar de burger roept om duurzaamheid en diervriendelijkheid pakt diezelfde burger als consument vaak het goedkoopste uit het schap.
– Daar waar meten is weten het credo is voert emotie de doorslaggevende boventoon.
We meten met de maat die ieder van ons het beste uitkomt. De Noordzee in al haar functies en daarbij ook de goede kustvissers delven uiteindelijk het onderspit, of het nu gaat over over pulsvisserij, de aanlandplicht, windmolens, gesloten gebieden, zandwinning of eilanden voor de kust etc. (zie hier een overzicht van bedreigingen bezien vanuit het perspectief van de visserman).
Durf wijs te zijn
Geen hapklaar verhaal van mij over de pulsvisserij waardoor jij als lezer niet meer zelf hoeft na te denken. Dit is geen verhaal over “goed of fout”. Ik wil wel tot slot een oproep doen; een oproep die Julian Baggini in zijn boek Deugden van de Tafel ook deed: “durf wijs te zijn”. Drijf niet mee met berichtgeving uit alleen je eigen bubbel. Zoek de nuance, accepteer het niet weten, sta voor wat je hart, hoofd en boerenverstand je ingeeft en blijf tegelijkertijd open staan. Dit laatste is niet makkelijk en brengt je vaak in een lastige spagaat (eerder schreef ik hierover een korte blog voor het Boeddhistisch Centrum Haaglanden).
Ik sta voor en achter de visser als vakman. Ik sta voor echt en eerlijk voedsel. Ik sta voor de echte prijs voor echt voedsel. Ik sta ook kwetsbaar open voor contact en ik sta middenin een veranderende wereld waar technologie nieuwe mogelijkheden biedt. Ook koester ik nuchterheid, tevredenheid en oude kennis, kunde, ervaring en gemeenschapsstructuren. Het liefst ken ik alle producenten van het voedsel dat ik eet. Dat lukt vaker niet dan wel. Ik pleit voor meer nuance in (maatschappelijke) debatten. Ik pleit voor een samenleving voorbij de polarisatie tussen partijen en mensen, iedereen wil gelukkig zijn. Ik pleit voor verder openstaan voor een ander gesprek over economische groei zoals bijvoorbeeld Kate Raworth dat nu doet .
En jij? Waar sta jij (open) voor?
Hiske Ridder is eigenaar van www.conpuls.nl
en initiatiefnemer van www.landschapopjebord.nl
// Tekst: Hiske Ridder
// Beeld: Jelmer Jeuring
// Slow Food Nederland nodigt bloggers uit om hun mening te delen op onze website. Dit artikel is de persoonlijke mening van de schrijver. Wil je reageren? Dat kan onder de Facebookpost die bij deze blog hoort!