Slow Food Noord
De toekomst van de voedselproductie in Nederland is zelden zo aan de orde van de dag geweest als nu. Van genuanceerde discussies tot felle protesten; we worden allemaal met het onderwerp geconfronteerd. De vraag die we onszelf moeten stellen gaat veel verder dan alleen stikstof: waar moeten we met ons landbouw- en voedselsysteem naartoe?
Nederland kent boeren die al jaren op fantastische wijze toewerken naar een duurzame landbouw op ecologisch, sociaal én economisch gebied. In al onze regio’s zijn mensen vol passie bezig met toekomstbestendig boeren. We vroegen onze Slow Food communities om één producent aan te dragen die Good, Clean & Fair boert in hun regio. Er zijn natuurlijk tal van voorbeelden, naast degene die we hier uitlichten.
Hero Havenga de Poel, biologisch innovatief akkerbouwbedrijf Landgoud
Landgoud is een biologisch innovatief akkerbouwbedrijf in Pieterburen, Groningen. In 2023 teelt ze op 60 hectare akkerbouwgrond, waar naast vele oude graansoorten ook mosterdzaad, pootaardappelen, uien, peen en olievlas wordt verbouwd. Daarnaast behoort zo’n 10 hectare aan dijken en kwelder in het Waddenzee Werelderfgoedgebied bij het bedrijf. Al zo’n 250 jaar boeren ze aan de Groninger Waddenkust en op dit bedrijf sinds de jaren ’50 vorige eeuw. De huidige eigenaar, Hero Havenga de Poel, nam na 20 jaar adviseurswerk bij gedeputeerden en wethouders de grote stap om het eeuwenoude familietraditie voort te zetten. Want het besef drong binnen: “Als ik stop, gaat de familieboerderij verloren. En daarmee onze geschiedenis.”
“Niet de natuur maken, maar er mee dansen”
Bij de overname realiseerde Hero zich goed dat het bedrijf in een hoogwaardig akkerbouwgebied ligt. Daar lag toen een keuze: groeien of onderscheiden. De keuze viel op onderscheiden. Zo liggen de principes van de biologische landbouw Hero nauw aan het hart. Boeren mét de natuur. “Niet de natuur maken, maar er mee dansen. Er respect voor hebben.” Dat betekent voor Hero veel kijken naar de natuur en haar ontwikkeling. Bijvoorbeeld waar de vogels zich bevinden, waar ze nestelen en daar omheen werken. Maar ook het gebruik – of eigenlijk het weglaten – van bestrijdingsmiddel.
Terroir
Ook smaak telde mee in de keuze zich te onderscheiden. Zo vind je op Landgoud een grote diversiteit aan oude graansoorten, zoals spelt, emmergraan en verschillende baktarwerassen. Het verbouwen ervan vergelijkt hij met hoe de Fransen het woord ‘terroir’ gebruiken in met name de wijnbouw. Dat gaat veel verder dan een grote oogst, dat gaat om smáák. De ligging van de percelen is bijvoorbeeld van invloed op de smaak van het gewas. De oude zeebodem is divers: de gronden variëren van lichte tot zware zavel en van lichte tot zware klei. Hierbinnen wordt door Landgoud zelf, ondersteund door het Louis Bolk Instituut (kennisinstituut voor duurzame landbouw, voeding en gezondheid), gezocht naar het lievelingsterrein van de verschillende graansoorten. In het voordeel van de boer, denk aan onkruiddruk, maar ook van de bakker, zoals de zoektocht naar een juist eiwitgehalte van het graan waardoor het brood goed kan rijzen. En uiteindelijk in het voordeel van de consument: smaak.
Korte keten
Hero, gepassioneerd: “En hierom is de korte keten voor mij zo belangrijk. Het contact met de bakker, met de consument. Dat geeft mij weer de motivatie en inspiratie om door te gaan met wat ik doe. En dat stukje educatie.” Die korte keten was dan ook de derde reden om het bedrijf anders aan te pakken. Het hele verwerkingsproces van zaaien, oogsten, drogen, pellen en malen valt hieronder. Met zelfs de bewerking van spelt tot parelspelt aan toe, waardoor je het als consument kunt verwerken als een risotto. “Elke stap voegt een stukje waarde toe, wat het verdienmodel van het bedrijf vormt,” aldus Hero.
Naast granen verbouwt Hero ook mosterdzaad voor de korte keten (zie Proeftuin Groninger Mosterd).
Pionieren
Die andere manier van werken, duurzaam en in harmonie met de natuur, betekent voor Hero wel pionieren. Bij de biologische landbouw gaat het bijvoorbeeld om hele andere investeringen dan bij de gangbare landbouw. “Je bewerkt op een heel andere manier de gewassen.“ Of iedereen op deze manier kan boeren? “Als je zwaar gefinancierd bent bij een bank, krijg je de bank vaak niet mee voor zo’n transitie. En daar zit ook de grootste uitdading voor de Green-deal plannen.” Daarbij heb je in de korte keten ook een andere propositie nodig. De reguliere boer levert een stuk anoniemer aan een coöperatie, die de verwerking van het product verder regelt. In de korte keten moet je dat zelf doen, zoals die contacten leggen met molenaars en bakkers. Dat vraagt hele andere skills van de boer, dan enkel die van teeltexpert.
Dat Landgoud zich als biologisch bedrijf binnen het huidige systeem staande kan houden, komt vooral doordat het zich met het hier eerder genoemde aanbod aan producten in een bepaalde niche-markt heeft gemanifesteerd. Het aanbod van soortgelijke akkerbouwproducten in omgeving Groningen is er eigenlijk niet. Samen met de coöperatie Graanrepubliek, die voor 100% lekkere, inclusieve en duurzame producten staat, gaan ze hier de komende jaren een boost aan geven.
Sterk team
En het meest belangrijke voor Hero? “Wij zijn een echt een familiebedrijf. We werken met mijn vader en moeder. Mijn zus springt af en toe bij, net als een buurman die vaak paraat staat. Je hebt een sterk team nodig om met zijn allen goed te kunnen functioneren. Dat ik nu dit interview kan geven, wil zeggen dat er andere mensen op het bedrijf super werk verrichten. En mijn moeder is de stuwende kracht van het voorend: zij maakt voor de lunch elke dag verse biologische, vegetarische soep, zodat wij de kracht hebben om de hele dag door te werken.”
Schrijf je in voor de Slow Food Nederland nieuwsbrief en volg onze blog voor meer van dit soort verhalen!
Foto’s: Landgoud