Een belangrijk speerpunt van Slow Food is het behoud van (agro)biodiversiteit. Met de Ark van de Smaak zetten we ons in voor levend erfgoed als de Lakenvelder, de Blaarkop of het Brandrode rund. Voor Lakenvelder en Brandrood zijn ook Slow Food presidia opgericht: groepen van producenten die deze dieren houden op een extensieve, Slow Food waardige manier. Want het behoud van zeldzaam geworden rassen is gebaat bij professionals die er een bedrijf mee weten te runnen.
De schrik was dan ook groot toen bleek dat bij het opstellen van het fosfaatreductieplan en het fosfaatrechtenstelsel geen rekening gehouden was met de zeldzame runderrassen. En dat terwijl onze overheid ondertekenaar is van internationale verdragen en afspraken, als het Biodiversiteitsverdrag (CBD) en het FAO Global Plan of Action (GPA) for Animal Genetic Resources. Daarmee beloofde het om de oorspronkelijke rassen in stand te houden en het behoud op boerderijniveau te stimuleren.
Individuele boeren, Slow Food en de Stichting Zeldzame Huisdierrassen (SZH) luidden de alarmklok. Want niet alleen was de regelgeving desastreus voor de zeldzame rassen, de boeren die deze rassen houden hadden part noch deel gehad aan het ontstaan van het probleem: het fosfaatoverschot van de intensieve en grootschalige veehouderij! Immers: de veehouders met zeldzame rassen hebben vaak juist een tekórt aan fosfaat op hun bedrijf. Deze extensieve veehouders hebben het fosfaat hard nodig om het gras te laten groeien. De nieuwe wet, die per 1 januari 2018 van kracht moet worden, beloont in feite degenen die het probleem veroorzaakt hebben (de intensieve groeiers) met extra, dure, verhandelbare rechten, terwijl de extensieve veehouders die op duurzame wijze hun bedrijfsvoering normaal hebben voortgezet, worden beperkt.
Volgens Reurt Boelema, coördinator van het Slow Food presidium Lakenvelder is het systeem zo opgetuigd dat intensieve bedrijven en dieren met een hoge gespecialiseerde kwantitatieve productie er relatief meer voordeel bij hebben. Meer melk óf vlees per koe wordt interessanter. “Het extensieve systeem waarin de typisch Nederlandse dubbeldoel koeien zich thuisvoelen met weidegang en veel natuurlijk graasgedrag, zal zo verdwijnen. Ook de extensieve zoogkoeienhouderij zal verdwijnen omdat deze minder omzet per dier haalt dan de intensieve melkveehouderij. Juist in deze extensieve, duurzame zoogkoeienhouderij bevinden zich op dit moment veel exemplaren van de zeldzame rassen”.
Waarom is behoud van levend erfgoed belangrijk? Geert Boink, voorzitter van de Stichting Zeldzame Huisdierrassen (SZH), verwoordt het zo: “De Lakenvelder, de Blaarkop, het Fries Hollands rund, het Roodbont Fries rund, het Brandrode rund: ze vertegenwoordigen een zeer diverse genenpool. Dit in tegenstelling tot de huidige Holstein Friesian-populatie die een beduidend hoger inteeltpercentage heeft dan elk van de Nederlandse rassen afzonderlijk. Die hoge diversiteit dienen we te koesteren omdat we niet weten wat we in de toekomst nodig hebben. Vooral de duurzaamheidseigenschappen, de geschiktheid voor een extensievere vorm van landbouw, de bijzondere vleeskwaliteit van bijvoorbeeld de Lakenvelder en de onderscheidende melksamenstelling van de Blaarkop zijn eigenschappen die steeds meer worden gewaardeerd. Als die verdwijnen, zijn we ze kwijt. Gelukkig is er nog de diepvriesgenenbank om dieren weer terug te fokken, maar zoiets duurt minimaal enige decennia. De zeldzame rassen zijn dus van levensbelang. Bovendien behoren deze rassen tot ons cultuurhistorisch erfgoed: ze zijn het resultaat van eeuwen Nederlandse fokkerskunst. Als levende stoffering van ons Nederlands landschap zijn deze koeien een lust voor het oog”. (bron: www.boerderij.nl)
In korte tijd was de Staatssecretaris overtuigd van het belang van een status aparte voor de zeldzame rassen. Daarmee lijkt de eerste kou uit de lucht. Maar we zijn er nog lang niet. Er is nog veel actie nodig, bijvoorbeeld richting Tweede Kamer en straks het nieuwe kabinet, om te zorgen dat die status aparte ook op dit punt wordt omgezet in concrete maatregelen. Die moeten er voor zorgen dat de zeldzame rassen duurzaam kunnen voortbestaan. We houden u op de hoogte!
// Tekst: Slow Food Nederland
// Beeld: Dick Elbers