Jam is zoet, zurig, soms fris, maar vooral fruitig. Het is de perfecte manier om extra lang te genieten van de smaken van de zomer. Wanneer je zomerfruit plukt, kijk dan eens wat verder dan aardbeien, bramen, kersen of abrikozen en ga voor kroos. Kroos is een klein rond vruchtje dat verwant is aan de pruim en mirabel. Het is een heerlijke vrucht om zo te eten, maar zeker ook heerlijk om te verwerken in fruittaart, sap of jam. Hup, de keuken in dus!
Tekst // Slow Food Nederland
Beeld // via Han de Kroon, Slow Food International & Rawpixel
Krozenjam
Ingrediënten krozenjam (voor 2 jampotten)
- 750 gram rijpe krozen
- handjevol pitten van de krozen (of één eetlepel amandelen)
- 1 citroen
- 500 gram rietsuiker
- 125 gram gemengde noten
Bereiding krozenjam (1 tot 1,5 uur bereidingstijd)
- Was de krozen. Halveer ze, haal de pit eruit en pureer het vruchtvlees.
- Hak de pitten van de krozen (of de amandelen) fijn en stop ze in een thee-ei.
- Snijd de citroen doormidden en knijp de citroen fijn boven de krozenmoes.
- Hang het thee-ei in de krozenmoes en breng alles al roerend aan de kook. Laat de massa op een laag vuur, in zo’n 25 minuten, tot ⅔ inkoken. Let er op dat de moes niet aanbrandt.
- Voeg de rietsuiker toe en breng opnieuw aan de kook. Laat alles zo’n 15 minuten inkoken.
- Leg na 15 minuten een theelepel jam op een schoteltje. Wanneer de jam niet meer uitloopt, heb je voldoende jam ingekookt. Haal het thee-ei uit de jam en roer de jam goed door.
- Vul goed schoongemaakte glazen potten met de krozenjam.
Het eindresultaat
Vul de goed schoongemaakte glazen potten met de krozenjam. Variatietip: heb je zin in een luxe jam? Maal dan 125 gram gemengde noten fijn en meng deze door de jam. Smullen maar!
Schone glazen potten
Het is belangrijk dat je glazen potten gebruikt; deze moeten goed afsluitbaar zijn. Het beste kun je de potten steriliseren zodat je de jam op een hygiënische manier kunt bewaren. Om de potten te steriliseren stop je de lege potten (en deksels) in een pan met kokend water (haal de potten er pas uit wanneer je ze gaat vullen met de jam). Vul de potten met de jam, draai de deksels er op en zet de potten op de kop. Omdat de jam nog heet is, verdwijnt de overtollige lucht. Laat de potten zo vijf minuten staan en laat de jam rustig afkoelen. De jam is ongeveer zes maanden houdbaar wanneer je ‘m op een koele en donkere plek bewaard. Eenmaal geopend kan je de jam vier weken in de koelkast bewaren.
Over de kroos
Kroos is niet zomaar ‘een’ kroospruim. Het is een ras met karakteristiek zoet vruchtvlees en een friszure smaak rondom de pit. Tot na de Tweede Wereldoorlog, aan het eind van de jaren zestig, stonden er in het Land van Maas en Waar veel krozenbomen. Op bijna ieder erf stond er één. De kroospruimen werden traditioneel voor eigen gebruik verwerkt tot jam of moes, maar werden ook door opkopers van Flipje uit Tiel in grote hoeveelheden gekocht. Een deel van de jam die in Tiel gemaakt werd, werd naar Engeland geexporteerd; de Engelsen waren dol op deze apart smakende kruidige jam; cherryplum.
Bij een telling in 1925 waren er nog zo’n 12 hectare krozen in het Land van Maas en Waal, maar omdat de teelt van de krozen veel tijd kostte, er kans was op mislukking door vorst, en omdat veel pruimen voortaan via import het hele jaar door verkrijgbaar waren, stopten de inwoners van Maas en Waal massaal met het telen van krozen. Ze rooiden ze hun hoogstamboomgaarden en stapten over op laagstamfruit. Op die manier wonnen de pruim, kers, appel en peer ruimte en verdween de kroos uit het landschap.
Er bleef slechts één gaard over in Nederland, die van familie Banken. Op de gaard van familie Banken staat zo’n honderd verschillende krozenbomen, met krozen van verschillende smaken, waarvan een klein deel geleverd wordt aan lokale restaurants. Om de unieke kroos van uitsterven te beschermen en biodiversiteit te behouden is de kroos opgenomen in de Ark van de Smaak.
Kroos: smaakvol en uniek culinair erfgoed
De Ark van de Smaak is een project van Slow Food met als doel biodiversiteit te behouden en herstellen. De Ark van de Smaak fungeert als catalogus van kleinschalige kwaliteitsproducten die horen bij een specifieke cultuur, historie of traditie van een streek of land. Hierdoor worden bijzondere groente- en fruitsoorten, granen, dranken, kazen, vleeswaren én dierensoorten beschermd. Slow Food doet dit, omdat de diversiteit in gewassen en dierlijke rassen, maar ook de diversiteit in lokale keukens in hoog tempo afneemt. Dat is niet alleen jammer, maar ook een risico voor de toekomst van ons voedselsysteem. Wereldwijd zijn er inmiddels meer dan 5000 producten opgenomen in de Ark van de Smaak, waarvan 76 Nederlandse. De smaakvolle kroos is er één van.
How to: teel je eigen krozen
Het kweken van eigen groenten, fruit en kruiden is ontzettend populair. Veel moestuinierders kweken standaard tomaatjes, pepertjes, komkommertjes en misschien een courgette, maar hoe mooi is het als je je eigen unieke krozenboom kan planten? Krozenbomen kan je bestellen bij Thijs Banken uit Beneden-Leeuwen in Gelderland. De kroos bloeit vroeg in het jaar en is daarmee kwetsbaar voor vorst. Heb je geen tijd of geduld voor het kweken van je eigen krozen. Ga dan eens op bezoek bij de enige ‘krozenbogerd’ van Nederland, ook bij Thijs Banken, in Boven-Leeuwen. Daar kan je, in het seizoen van juni tot en met augustus, diverse soorten verse krozen plukken!
– Wil jij ook vaker lokaal en uit het seizoen eten? Slow Food Nederland ontwikkelde een unieke culinaire kalender voor aan je keukenmuur met bijzondere Nederlandse groente- en fruitsoorten. Kroosjes zijn er ook op afgebeeld. Bestel de poster via www.slowfood.nl/kalender.