Van unieke kruiden, bonen en groenten tot meerjarige (wild)bloemen- en planten, al sinds 1926 is Vreeken’s Zaden hét adres voor groenten- en fruit zaden in Dordrecht en omgeving. Het assortiment van deze zelfbenoemde ‘SeedSaver der Lage Landen’ is ruim en eigenaar en Slow Food partner Ton Vreeken vertelt vol trots over zijn winkel die hij op achttienjarige leeftijd van zijn vader overnam.
Tekst // Saskia Littooij
Beeld // Vreeken’s Zaden
“Wij zijn nogal ruim gesorteerd,” vertelt Ton Vreeken lachend. “We hebben bijvoorbeeld honderden tomatenzaden in het assortiment, maar ook meer dan tweehonderd pompoenzaden en een scala aan bonensoorten, koolsoorten, kruiden, grassen en granen. Zoals je hoort, ben ik een echte zadenverzamelaar; het liefst een uniek ras, maar ook eetbaar en biologisch.”
Ruim negentig jaar geleden legde Ton’s grootvader, Kees Vreeken, de basis van wat de tuinwinkel nu is. “Waar mijn grootvader zich vooral bezighield met de veredeling van groenten en het verkrijgen van het alleenrecht van zaden uit het buitenland, hou ik mij nu vooral bezig met het verzamelen en verkopen van zaden aan de particuliere markt,” vervolgt Ton. “Mijn grootvader, mijn vader en ik delen delen een enorme passie voor bijzondere groente- en fruit zaden. Door onze tomeloze en grenzeloze verzameldrift is het assortiment enorm gegroeid,” aldus Ton. Zo telt Vreeken’s Zaden nu al meer dan vijfduizend soorten groenten- en fruit zaden.
“Mijn grootvader, mijn vader en ik delen delen een enorme passie voor bijzondere groente- en fruit zaden”
Van zadenveredeling naar zadenverzameling
Van de sojabonen in chique restaurants tot de planten in kasteel- en museumtuinen: allemaal vinden ze hun oorsprong in de voorraad van Vreeken’s Zaden. Kees Vreeken, Ton’s grootvader, focuste zich op veredeling en spande zich daarnaast in om goede rassen uit omliggende landen te introduceren, waarbij hij alleenrecht bedong. “Je moet eens kijken bij die grote blauwe supermarkt,” vertelt Ton. “Daar kan je tegenwoordig een rode spruit kopen die door mijn opa ontwikkeld is. Er is natuurlijk wat voor te zeggen dat die Rode Rubine nu niet meer uniek is en dat de opbrengst naar de retailer gaat, maar ik vind het ook wel mooi dat mijn opa die spruit al in 1950 ontwikkeld heeft en dat het dan nu eindelijk het grote publiek bereikt.”
Waar Ton’s grootvader zich door de crisisjaren en de Tweede Wereldoorlog moest loodsen, verdiepte Wim Vreeken, Ton’s vader, zich verder in het veredelingsvak en ontwikkelde hij toprassen bij gewassen als knolselderie, uien, stamslabonen, prei, komkommers en kropsla. “Zowel mijn opa als mijn vader kenden de toepassingen van de wetten van Mendel erg goed. Mijn opa heeft zelfs nog een dik verslag geschreven over de weg vol tegenslagen naar het uiteindelijke resultaat: de rode spruit. Lastig om door te spitten, maar het zit boordevol kennis!” aldus Ton.
“Ik leer nog wekelijks van een vakgenoot of gespecialiseerde hobbyist. Het is een enorm boeiend vak!”
“De zestiger- en zeventiger waren zware jaren voor mijn vader,” vertelt Ton. “Schaalvergroting en technische verfijning in het zaadvak waren in ons kleine bedrijf moeilijk te realiseren. Maar de particuliere markt bleek boeiend en overzichtelijk. In 1974, op zestienjarige leeftijd, was het mijn beurt en rolde ik, als derde generatie, het familiebedrijf in. Op zaterdag hielp ik mijn vader in de winkel en nadat ik mijn havo diploma op zak had, ging ik fulltime in de zaak werken. Deze nam ik in 1983 van mijn vader over.”
Ton’s grootvader Kees en zijn vader Wim hebben beide een andere koers gevaren met het bedrijf, maar de passie voor het vak, is hetgeen ze duidelijk gemeen hebben. “Mijn vader maakte mij wijs dat er geen opleiding voor dit vak was. ‘Je leert het alleen in de praktijk’, zei hij altijd, dus hij is degene die mij heeft opgeleid,” vertelt Ton. Tot op de dag van vandaag heeft Ton daar geen spijt van. “Ik vind het prachtig om over zaden te lezen en deze kennis met anderen te kunnen delen. Zo ontdek ik nog wekelijks nieuwe mogelijkheden of leer ik iets van een vakgenoot of gespecialiseerde hobbyist. Het is een enorm boeiend vak!”
[foto]
Ondanks dat Ton de winkel vol enthousiasme van zijn vader overnam, was de beginperiode niet de makkelijkste. “Het was flink buffelen in het begin. De winkel leed verlies en veel zaadhandels veranderden, als ze bleven bestaan, in grote veredelingsbedrijven of in enorme tuincentra, met extra’s zoals tuinmeubulair en dierenvoer. Maar toen de fax, en daarna de zoekmachines op internet, in leven werden geroepen ging het allemaal de goede kant op,” vertelt Ton. Zo opende hij in 2001 een webshop waar hij een groot deel van zijn producten aanbood. “Dat bleek heel goed te werken. Ik bespaarde ineens heel veel geld door de papieren catalogus af te schaffen en door te gaan op het web. Nu kan ik kwekers overal ter wereld bereiken en handelen we zo’n 30.000 orders per jaar af. Bovendien is dit veel goedkoper, makkelijker en sneller.”
“Nu handelen we zo’n 30.000 orders per jaar af, uit de hele wereld”
Ton heeft er echter een dagtaak aan om de online catalogus up to date te houden. “Elk jaar komen er tussen de 300 en 400 producten bij, het is een heel karwei om die allemaal op de website te plaatsen en er een tekstje bij te tikken. Maar dit is ook erg leerzaam, zo weet ik precies wat ik verkoop.”
Zaden- en plantenkennis
“Het vak is in beweging, de plantenkennis groeit met de dag, niet alleen mijn plantenkennis maar ook in zijn algemeenheid wat ‘men’ van planten weet,” vertelt Ton. “Ik probeer regelmatig de diepte in te gaan en uit te pluizen hoe een bepaalde zaadgroep het best gezaaid kan worden. Deze kennis deel ik graag in achtergrondverhalen en via mijn nieuwsbrieven. Bovendien vind ik het ontzettend mooi om kennis over zaden te delen met tuinclubs, kwekers, biologisch tuinders en restaurants, zo kunnen we er samen voor zorgen dat we unieke zadensoorten behouden.”
[foto]
Ton is kritisch op de producten die hij in zijn assortiment opneemt. Hij let op de historie, de smaak en de ziektegevoeligheid van een bepaald groente- of fruitsoort. “Een oud ras is vaak wel wat gevoeliger voor ziekten. Er komt wat meer geluk en vakmanschap van de kweker om zo’n product te kunnen oogsten. Dat komt gelukkig meestal de prijs wel ten goede!” Daarnaast kijkt Ton graag naar de herkomst van zaden. “Het is prachtig om zaden uit een bepaalde streek te bewaren, dat zegt namelijk ook iets over de eetgewoonten van die omgeving. Bovendien vinden lokale restaurants dat vaak ook interessant, bijvoorbeeld wanneer een bepaalde groente uit de buurt komt waar het restaurant gevestigd is. Die zetten zij dan graag op de menukaart met een mooie fantasienaam, dan klinkt het nóg unieker,” vertelt Ton. “Kijk maar eens op de menukaart bij een bepaald restaurant met een Michelin ster, óók daar vind je mijn zaden terug,” vervolgt Ton met gepaste trots.
Winkel en kantoor zijn één
Ton staat er niet alleen voor in zijn winkel. Samen met een team van zo’n vijfentwintig medewerkers staat hij elke dag klaar om klanten te helpen bij het zoeken van goede en unieke zaden. “Waar de ene medewerker de orders loopt en de winkel netjes bijhoudt, zorgt de andere voor het onderhoud van de plantjes en het verkopen van producten uit de winkel,” vertelt Ton. Ook Ton is graag in de winkel. “Mijn kantoor en winkel zijn zo goed als één. Ik haal energie uit contact met de klanten en als een klant iets niet weet te vinden, dan spring ik graag bij om hem of haar te helpen bij de zoektocht naar dat ene zaad.” “Maar,” vervolgt hij, “het leukste onderdeel vind ik toch het maken van beschrijvingen bij nieuwe producten. Het is een heel uitzoekwerk, maar zo leer ik over mijn eigen producten. Vaak zit ik tot in de late uurtjes nog te tikken achter mijn computer.”
[foto]
Zo heeft Ton jarenlang lezingen gegeven over de kunst van het zaaien en is hij zelfs, samen met Jac Nijskens, initiatiefnemer geweest van het Genootschap der Vergeten Groenten; een platform waar al de aanwezige kennis in Nederland over vergeten groenterassen samenkwam. “Het was een mooi hobbyproject, maar door de drukte in de zaak heb ik dit werk helaas niet voort kunnen zetten.” “Overigens, het mooie aan Slow Food vind ik dat het een kleine organisatie is die, onder andere, staat voor het behoud van mooie oude rassen. Hierin vind ik een gepassioneerde club mensen en een mooie aansluiting bij mijn zaak.”
“Slow Food is een gepassioneerde club mensen en een mooie aansluiting bij mijn zaak”
Gewoon is al bijzonder genoeg
“Onze succesformule?” vraagt de nuchtere Ton lachend. “We zijn gewoon onszelf gebleven, wij zijn altijd vooraan in de rit gebleven. Ik ben heel alert en ik weet precies wat er speelt in de markt. Bovendien ben ik niet gebonden aan een inkooporganisatie en daarom weet ik precies voor welke prijs ik moet inkopen. Als ik hoor dat het ergens anders goedkoper is, dan speel ik daar op in, behalve als het van de zotte is natuurlijk. Ik wil wel altijd kwaliteit blijven leveren en de winkel financieel gezond houden.”
[foto]
In vroegere tijden, toen Ton met zijn carrière begon, was het een echte buurtwinkel en waren de inkomsten afhankelijk van de aanloop van klanten. “Tegenwoordig gaat het meer op eigen kracht en komt onze naam, dankzij een grote bekende zoekmachine op het internet, makkelijk naar boven. Daarnaast zien we ook een verandering in de tuinwinkelsector. In de afgelopen tien jaar zijn er namelijk steeds meer kleine gespecialiseerde winkels bijgekomen, vooral in steden. Het zijn vaak hippe zaakjes met een biologisch gekweekt assortiment, heel anders dan de grote tuincentra. Deze winkels spelen mooi in op de trend om zelf je eten te kweken of dichter bij de natuur te leven.” Ton moedigt deze trend van harte aan. “Ik vind het mooi, al die duurzame stadstuinwinkels. Hoe meer er kennis mee maken, hoe leuker. Dat levert mij misschien, in the end, ook weer klanten op.” “En weetje”, concludeert Ton, “vroeger had elke stad of dorp een eigen zaadhandelaar en die keren nu eigenlijk op een hele andere manier terug. Hoe meer, hoe leuker!”
— Wil je meer weten over zaden, kiemkracht en Vreeken’s Zaden? Kijk op www.vreeken.nl of kijk dit videoportret van RTV Rijnmond, waarin Ton meer verteld over zijn zaak. Vreeken’s Zaden is officieel partner van Slow Food Nederland.