Tijdens de lentebijeenkomst van de Slow Food Utrecht Professionals waren de leden te gast bij Marjanne en Chris Borren op De Lankerenhof in Voorthuizen. Op hun biologische leghennenbedrijf is veel aandacht voor dierenwelzijn, milieu en mens. Na een korte inleiding door Ernst Hart en een terugblik op de vorige bijeenkomst op Landgoed Eyckenstein in Maartensdijk, vertellen Chris en Marianne ons over De Lankerenhof. Chris is de 3e generatie Borren op De Lankerenhof, waar zijn grootvader in 1923 begon met koeien, varkens, kippen en verbouw van graan. Hij heeft ook geleidelijk veengrond, hei en bos steeds meer ontgonnen. Op dezelfde grond houden Chris en Marianne sinds 1999 alleen nog maar kippen en werken sindsdien biologisch.
Wat wil de kip?
Chris en Marianne zijn gestart met 6.000 legkippen en na ongeveer 80 weken wordt het hele koppel vervangen door een nieuw koppel. De broedkuikens die worden aangeleverd zijn gangbaar, dus niet bio. Dit betekent ook dat de kuikens voor aanlevering formaline hebben ingeademd (formaline wordt gebruikt om te ontsmetten). Zo worden alle bacteriën gedood, maar helaas ook de goede bacteriën. Met de komst van de broedkuikens op een biologisch bedrijf laat je ze dus meteen wennen aan een ander regime.
Uitgangspunt is voor Chris en Marianne om de kip letterlijk en figuurlijk de ruimte te geven en om dan goed te kijken: je leert steeds bij en bent nooit klaar. ‘Wat wil de kip en hoe kunnen we dit een plek geven?’ is een vraag die zij zich regelmatig stellen. Op de Lankerenhof krijgen de kippen veel licht en ruimte, binnen en buiten. Het natuurlijke gedrag van een kip is dat hij eten zoekt. Bij veel licht is hij daar de hele dag mee bezig.
Het is zoeken naar balans tussen wat goed is voor de kip en wat economisch verantwoord is. Inmiddels houden ze 2 x 6000 legkippen en 1 x 6000 kuikens voor opfok.
Verwaarden van haantjes
Verder houden Chris en Marianne 1.000 haantjes, dat is op dit moment het maximale dat ook kan worden afgezet. Streven is om te komen tot verwaarden van alle haantjes (evenveel als hennen) en dus niets laten vergassen. Over het houden van haantjes was echter niets bekend. Zij hebben in een project met Wageningen UR en in samenwerking met Nel Schellekens gezocht naar de ideale slachtleeftijd voor een mooi en lekker stuk vlees. Dat werd slachten na 12/13 weken (net voor de puberteit) en dit levert dan een haantje op van 700-1000 gram.
Regionaal voer
Om de producten het label Erkend Veluws Streekproduct te mogen geven, moet het voer zoveel mogelijk uit de regio komen. Omdat de Veluwe nauwelijks akkerbouw heeft, mag het voer ook uit de polder komen of uit de Betuwe. Dit seizoen teelt men op Landgoed Eyckenstein 2 hectare gerst voor de Lankerenhof. Chris en Marianne kopen ook afgekeurde baktarwe op in ruil voor mest. Zij besteden veel aandacht aan voer. Gedroogde graankorrels is eigenlijk een product in winterrust met tannines om die rust te bewaren. Het bevat veel zetmeel en weinig eiwit en vitamines. Door graan te laten kiemen, krijg je na 3 dagen al een heel ander product. Dan zijn de tannines verdwenen en het eiwit en vitaminegehalte verhoogd. Door dit gekiemde graan aan de kippen te voeren, zagen zij de kippen meer kleur krijgen en ook hun darmen werken beter. Deze test heeft geresulteerd in een toegekend project voor 3 jaar, waarbij binnenkort een machine uit Oostenrijk naar de Lankerenhof komt voor het kiemen. Diervoederbedrijf Reudink zal helpen met het laboratoriumonderzoek. Chris en Marianne zullen zelf gaan testen met graan in combinatie met peulvruchten, zaden en kruiden om te komen tot een optimale voeding. Hopelijk kan in de toekomst alle voeding uit de regio komen en is er geen soja meer nodig.
Kippen met blauwe voeten
Een ander net gestart project is het houden van Le Bleu kippen (in Frankrijk de Bresse kip). Deze kippen met blauwe voeten worden op de Lankerenhof gehouden als dubbeldoelkip: eerst voor de eieren en later voor het vlees. Het is een zuiver ras en het streven is ook om zelf te fokken. Het ei van deze kippen heeft een grotere dooier, dus bevat in totaal meer vet en dat is vet met een goede smaak. Dit project pakken Chris en Marianne samen met groothandel en supermarkt Odin op. Die garandeert een afzetmarkt en samen stemmen ze straks de juiste wijze van verpakken af die interessant is voor de consument. Ze hebben nog veel te ontdekken, want ze weten niet hoeveel de Bresse kip eet. Misschien eten ze meer en leggen ze minder. Dan kan het niet uit, maar dat zullen ze gaan ervaren. Een toekomstdroom voor Chris en Marianne is om zelf ook eigen kippen te gaan fokken. Dus niet alleen eieren voor consumptie, maar ook eieren om uit te laten komen zodat ze eigen kippen en hanen hebben.
Biologisch-dynamisch
Chris en Marianne vertellen ook dat zij zich meer aangetrokken voelen tot de groep van biologisch-dynamische (BD) pluimveehouders, dan alleen biologisch. BD werkt idealistischer en intervisie is een voorwaarde, terwijl de biologische pluimveehouders naar hun mening meer werken vanuit economisch perspectief en helaas weinig kennis delen. Chris en Marianne willen kijken naar wat de kip wil. En dat betekent veel licht in de stallen. En kippen met snavel. Anderen zeiden dat dit vragen om problemen zou zijn, want de kippen zouden elkaar gaan pikken. Toch hebben ze het geprobeerd en nooit problemen gehad. Voorwaarde is wel dat de kippen de juiste ruimte krijgen om te scharrelen, dus drie keer zoveel ruimte als andere bio kippen.
Uitloop vanuit de schuren
Gedurende de rondleiding krijgen we veel uitleg en we zien de kippen in de uitloop. De kippen kunnen naar buiten als ze 7 weken zijn. Ze hebben dan een eerste laag met veren. In de winter is dat pas na 10 weken, want dan hebben ze alle veren. Het is warm en de kippen zoeken graag de schaduw. In de uitloop geven vlierstruiken goede schaduwplekken en bescherming. Dat lukt ook prima met Miscanthus (olifantsgras). De kippen eten de bladeren graag en de stelen blijven staan. Die vormen ook een bescherming voor de kippen tegen bijvoorbeeld de havik. Vos en roofvogels zijn belagers van de kip, daarom gaan alle kippen ‘s nachts naar binnen. Chris en Marianne hebben voorkeur voor een gebogen nok in de schuur in plaats van een puntnok. Gebleken is dat een gebogen nok een betere luchtcirculatie heeft. Zeker bij heet weer is dan het klimaat prettiger.
Coöperatie Boerenhart
Na de rondleiding geeft Pieter Vink van coöperatie Boerenhart enthousiast uitleg over zijn werk. Dit is een tweede initiatief, gestart in december 2013 met hulp van de Rabobank en een logistiek bedrijf in Scherpenzeel. Het richt zich op de Veluwe en Gelderse Vallei. Inmiddels verkoopt en levert Boerenhart voor 18 leveranciers (waarvan een aantal ook werkelijk lid zijn van de coöperatie) aan instellingen, horeca en in mindere mate retail. Dus zowel producenten als afnemers zijn afkomstig uit dit gebied. Er is veel geld geïnvesteerd in dit initiatief. Het doel is om de keten kort te houden, de producenten te ontlasten en de afnemers het gemak te bieden van 1 besteladres, 1 factuur en 1 levering. Inmiddels is er ook een begin van samenwerking met Ziekenhuis Gelderse Vallei, waar patiënten en gasten steeds meer vragen naar duurzaam en regionaal eten. Naast bestaande contracten van het ziekenhuis met leveranciers blijkt er ook voor Boerenhart ruimte te zijn voor levering.
Het assortiment van Boerenhart is breed (inmiddels 1.000 producten). In principe is er maar één leverancier per product, totdat blijkt dat hij het aantal bestellingen niet kan leveren. Het bieden van een breed assortiment groenten en fruit, dat continu leverbaar is binnen het seizoen, blijkt nog moeilijk. Niet alle producten zijn biologisch, maar de werkwijze van de producent moet wel passen. In het bestuur van de coöperatie zitten 4 producenten (boeren) en zij selecteren mee bij de komst van nieuwe leveranciers (of later leden).
De distributie gebeurt vanuit Scherpenzeel en twee chauffeurs zorgen zowel voor vervoer van producent naar Scherpenzeel als van Scherpenzeel naar de afnemers. Voor Boerenhart geldt ook dat een nieuwe afnemer gaat kijken bij de producent waarvan hij afneemt. Dit is belangrijk voor de motivatie en handig voor het bespreken van vragen. Afnemers zijn (nog) geen lid van de coöperatie.
Lunch
Na een boeiende en zomerse bijeenkomst sluiten we zoals gebruikelijk af met een smakelijke en gezellige lunch. Hierbij staan weer heerlijke gerechtjes met interessante achtergrondverhalen op tafel. We sluiten af door Chris, Marianne en Pieter hartelijk te bedanken voor hun grote gastvrijheid en inspirerende verhaal!
Een foto-impressie van Krista van de Steeg en Barbara Hart vind je hier.
De volgende bijeenkomst van de SFU-Professionals is op maandag 15 oktober gepland. Dan vieren we ons 10-jarig bestaan met een feestelijke en speciale editie, waarvoor de plannen nu gesmeed worden. Het belooft een zeer bijzondere bijeenkomst te worden, dus reserveer deze datum alvast in je agenda!
// Tekst: Ellen Rippen
// Beeld: Barbara Hart