Kollumer Zoet Erwt

Productnaam
Zoete erwt, Grauwe Erwt, Rozijnerwt of Kollumer Zoete Erwt in het Nederlands.
Swiete eart in het lokale dialect.

Categorie
Peulvruchten

Wetenschappelijke naam
Pisum sativum L.

Productiegebied (provincie / regio / stad / land)
Friesland. Nederland.

Seizoen
Zaaien van februari tot mei.
Geoogst rond juni-augustus.

Kenmerken
De plant bloeit met lila bloemen en de verse erwten hebben een lichtgroen-gele kleur met een gemarmerd patroon. De erwten zijn vrij hoekig en een beetje gedeukt. Tijdens het drogen verandert de kleur van de erwten naar een donkerdere, bruinachtige kleur. De kleur van de erwt is donkerder bruin wanneer deze op kleigrond wordt gekweekt en lichter bruin wanneer hij op zanderige gronden wordt gekweekt. Het verschil tussen de oudere grijze erwten en de Kollumer zoete erwt is dat de laatste iets groter is, meer vruchtvlees heeft en een zoetere smaak geeft.

Organoleptische evaluatie (smaak / geur / consistentie)
De smaak is relatief zoet en minder uitgesproken dan bijvoorbeeld die van de kapucijner.

Beschrijving van het product
De zoete erwt is een oud streekgewas uit de provincie Friesland. De zoete erwt wordt sterk beïnvloed door weersomstandigheden zoals regen en is daarom relatief moeilijk te telen. Kapucijnen zijn bijvoorbeeld gemakkelijker te oogsten en minder gevoelig voor ziekten.

De erwten worden rond februari tot mei in de volle grond gezaaid met een zaaiafstand van 3 centimeter in de rijen en ongeveer 60 centimeter tussen de rijen. De planten worden ongeveer 100 cm hoog, ze kunnen worden gekweekt met behulp van een niet te grof gaas om langs te klimmen. Aanbevolen wordt om de erwten afwisselend te zaaien met Camelina sativa, een plant uit de kruisbloemenfamilie, deze geeft ze natuurlijke ondersteuning. Als de omstandigheden goed zijn groeit elke plant op in vier zogenaamde vloeren. Elke verdieping heeft aan beide zijden een bloem en elke bloem wordt een peul met vier of vijf erwten. Na het oogsten worden de gehele planten onder een dak gedroogd, ondersteboven hangend. De erwten worden vervolgens mechanisch uit de peul gehaald. Over het algemeen zijn er meer dan dertig erwten per plant. 

Eetbare onderdelen en kooktechnieken
Onderdeel (fruit / stengel / zaden)
Zaden

Manieren van conservering (drogen / drogen / fermenteren) 
Gedroogd

Manieren van koken (bv. gekookt / gebakken gebakken / geroosterd)
Koken

Culinair gebruik
Omdat de bonen over het algemeen werden gegeten door mensen die zware fysieke arbeid verrichten, werden ze “zwaar” bereid, bijvoorbeeld met gebakken spek. De zoete erwten werden traditioneel ook gebruikt om een traditionele erwtensoep met spek en worst te maken. Voor het koken moeten de gedroogde erwten een nacht, ongeveer 8 tot 12 uur, worden geweekt. De erwten kunnen vervolgens worden uitgelekt en gedurende 1,5 tot 2 uur in schoon water worden gekookt. De erwten vallen niet uit elkaar tijdens het koken. 

Productgeschiedenis (sociaal / religieus / cultureel en economisch belang)
De zoete erwt werd tot in de jaren zestig vaak gegeten, vooral in het noordoosten van Nederland. Net als bruine bonen en andere erwten werden de erwten traditioneel gegeten door mensen die zware fysieke arbeid verrichten. Jan van der Velde uit Kollum, een regio in de provincie Friesland in het noorden van Nederland, redde de grijze erwt van het uitsterven en noemde het de Kollumer Zoete erwt. De Kollumer erwt stamt af van de zeer oude streekteelt, de grijze erwt, die bijna volledig vergeten was. De erwten werden de afgelopen decennia veel gebruikt voor persoonlijk gebruik door de telers, het is echter nooit een gecommercialiseerd product geweest.

Huidige status
De kooktradities veranderden nadat de behoefte aan zware arbeid afnam, en zoals zoveel andere bonen en erwten, raakte deze erwt uit de mode.  De teelt van deze variëteit werd bijna gestaakt, omdat deze werd vervangen door andere erwten variëteiten zoals de Marrofat of Admiraal, die gemakkelijker te telen zijn en een hogere opbrengst geven.  Dit leidde bijna tot het uitsterven van de grijze erwt, totdat Jan van der Velde van de stad Kollum toevallig op de erwten stuitte. In samenwerking met het Kenniscentrum voor Friese gewassen kon hij het ras redden en nieuwe mogelijkheden voor het gebruik ervan ontdekken. Oorspronkelijk werden slechts zes erwten gered, deze vormen de basis van de zeer beperkte productie die nu in Friesland bestaat. Ondanks hun huidige succesverhaal is de productie van de erwten nog steeds zeer beperkt. Verdere educatie en het gebruik van de erwt in alledaagse gerechten zou kunnen helpen om de Kollumer zoete grijze erwten terug te brengen in de Nederlandse culinaire cultuur.

SCHRIJF JE IN VOOR ONZE NIEUWSBRIEF

=

 

EN ONTVANG EEN RECEPT UIT

DE ARK VAN DE SMAAK!