Productnaam
Gagel
Wetenschappelijke naam
Myrica gale
Zaaien / oogsten
Vermeerderen door takken die op de grond liggen te laten wortelen. De gewortelde tak afsnijden en uitplanten. De grond goed nat houden.
Bloei: april / mei. Katjes kunnen worden geoogst.
Oogsten blad: juli / augustus.
Kenmerken
Gagel is een zeldzame maar beschermde struik die het goed doet in de buurt van voedselarme moerassen, onder andere in de Kempen, aan Nederlandse en Belgische zijde.
De struik wordt 0,6-1,5 meter hoog en bloeit in april/mei met goudkleurige katjes en heeft een vrij onopvallende bloeiwijze. Wist je dat de struik van geslacht kan wisselen. Het kan het ene jaar vrouwelijke katjes dragen en het andere jaar mannelijke. Je herkent de mannelijke katjes aan hun langwerpige vorm en de vrouwelijk aan de meer gedrongen vorm.
Op de onderzijde van de bladeren zitten harspuntjes met harsklieren. Deze klieren produceren etherische olie , die een beetje ruikt naar eucalyptus. De struik werd vroeger beschouwd als medicinale plant of als toverplant. Ze werd gebruikt bij kiespijn maar werd ook beschouwd als afrodisiacum (stimuleren van geslachtsdrift). Gagel is ook insectenwerend, werd toegepast bij het leerlooien en de gele vrouwelijke bloemknoppen werden gebruikt als verfstof.
Gagelbier
Gagelbier is het Nederlandse oerbier en werd gemaakt van gruit. Gruit of koyt bestaat als hoofdbestanddeel uit gagel met een mengsel van 9 kruiden (duizendblad, kattenkruid, heide, wilde (moeras)rozemarijn, salie, bakelaar (laurierbessen), (dennen)hars, slangenkruid (serpentien) en koriander). Deze negen groene kruiden waren bij de Germanen heilig en gewijd aan de godin Freya.
In 1516 werd het Reinheitsgebot van kracht en werd het verboden om bier anders dan met hop te brouwen. Het Reinheitsgebot werd in het leven geroepen omdat diverse brouwers aan de gruit ook hallucinerende kruiden zoals bilzekruid toevoegden. In die tijd waren het echter vooral brouwsters die het bier in zogenaamde cauldrons (grote ketels) zelf thuis brouwden. De afstand tussen brouwster-kruidenvrouwtje-heks was in die tijd zeer klein. Christian Rätsch toonde in zijn boek Urbock zelfs vrij overtuigend aan dat het woord pilsener afgeleid is van bilze. Bilze op zijn beurt is weer afgeleid van Beëlzebub, de duivel. Pils zou dan niets anders zijn dan de duivelse drank pur sang. De Engelse benaming gale voor gagel zou tot het Engelse woord ale geleid hebben. De eerlijkheid gebied te zeggen dat ook te grote hoeveelheden duizendblad en rozemarijn tot duizelingen kunnen leiden. Over dit gruit werd het zogenaamde gruitaccijns door de gemeente geheven. Na import van het met hop gebrouwen bier uit de Hanzesteden zoals Hamburg kon dit hopbier onder de prijzen van het gruitbier doorgaan en werd de roep om ook een hopaccijns steeds luider. Dit accijns werd vanaf 1321 geleidelijk aan in Nederland ingevoerd. Tegen het eind van de 14de eeuw bezat bijna elke stad het recht om hopbier te brouwen en daarover accijns te innen. Nog gebrouwen in Nederland en België In de Lage Landen zijn nu nog maar twee biersoorten die gemaakt worden uit gagel: Koyt Bier van Jopen uit Haarlem (als enige gruitbier ter wereld uit drie granen) en Gageleer uit de
buurt van Antwerpen. In augustus oogst Jopen onder begeleiding van het Brabants Landschap enkele tassen met de aren van de gagel. Interessant om te weten is dat Jopen Koytbier gebrouwen is volgens een Haarlems stadsrecept uit 1407 en dat dit bier in de 15de eeuw het meest gedronken bier in Antwerpen was. Vooral in de Amerikaanse artisanale bierproductie doormaakt gruit een absolute revival. Oorzaak verdwijnen: Verbod op gagel en vervanging door hop; achteruitgang moerasgebieden.
Verkrijgbaarheid
Producenten
Boerderijhoeve Schurenhof
Roerdaler Gagelbier
Grootestraat 49
6093 AK Vlodrop
0475-403393
www.schurenhof.nl
info@schurenhof.nl
Dit Roerdaler Gagelbier wordt gebrouwen met gagel van Nationaal Park De Meinweg van Staatsbosbeheer. Dit wordt in het vroege voorjaar geoogst op initiatief van de betrokken boswachter en Marga.
Jopen B.V.
Jopen Koyt – Zwaar Gruitbier, 8,5%
Emrikweg 19
2031 BT Haarlem
023 – 21 001 33
www.jopenbier.nl
info@jopenbier.nl
Gageleer cvba-so
Hertoginstraat 66
2300 Turnhout,
België
+32 494 86 18 20
www.gageleer.be