Fries Gele Woudboon

Productnaam
Friese gele woudboon in het Nederlands.
Giele wâldbeantsje in plaatselijk dialect.

Categorie
Peulvruchten

Wetenschappelijke naam
Phaseolus vulgaris L.

Productiegebied (provincie / regio / stad / land)
In de bossen van Friesland en langs de grens met Groningen. Nederland.

Seizoen
Zaaien van begin tot eind mei.
Oogsten rond half september.

Kenmerken
De plant bloeit met witte bloemen, gevolgd door over het algemeen rechte en licht afgeronde peulen. De bonen zijn crème of citroengeel van kleur met een lichte zichtbare adering. De navel van de boon is wit, omgeven door oranje en paarse ringen.

Organoleptische evaluatie (smaak / geur / consistentie)
De smaak is aangenaam romig, zoet in vergelijking met andere bonensoorten.

Beschrijving van het product
Het Giele Wâldbeantsje is een droge boon die, zoals de naam al zegt, groeit in de bossen van de provincie Friesland en langs de grens met Groningen. De boon is een oude en wat vergeten variëteit die langzaam maar zeker herontdekt wordt. Het is een variëteit van de gewone boon (Phaseolus vulgaris) en hij groeit als een rechtopstaande struik die zonder klimsteunen kan worden gekweekt. De gele bosboon bloeit met witte bloemen, gevolgd door over het algemeen rechte en licht afgeronde peulen. De bonen groeien het best op een zanderige bodem met een goede ontwatering. De bonen worden ingezaaid met een zaaiafstand van 30 cm in de rij en 50 cm tussen de rijen, 3 bonen in een gat van ongeveer 4 cm diep. Eventuele gele bladeren kunnen voor de oogst worden geplukt, omdat de bonen dan gemakkelijker kunnen drogen. De oogst vindt altijd plaats bij droog weer rond half september. Als er veel regen valt tijdens de oogstperiode worden de reeds gerijpte gewassen tijdens de droge periodes van het veld geoogst; het oogsten gaat door totdat al het bruikbare gewas van het veld is geoogst. Tijdens de oogst worden de planten meestal op het veld geplaatst in struiken op zogenaamde ruiters, houten stokken in de vorm van een tipi die de struiken van de grond lift, of gestapeld rond een paal met de wortels naar binnen en de bonen naar buiten gedraaid. Hierdoor kunnen de basis van de plant en de wortel goed uitdrogen.  De bonen worden vervolgens gedorst door ze in een jutezak te doen en er met een stok of vlegel op te slaan om de bonen eruit te halen. Een andere methode is een klein bosje van de planten tegen de binnenkant van een vat slaan, waarbij de peulen openbarsten en de bonen worden losgelaten. Na het dorsen worden de bonen en de rietjes van elkaar gescheiden. Vervolgens worden kleine plantendelen, zand en stof van de geoogste bonen verwijderd door middel van de zogenaamde ‘Wynjen’-methode: het laten vallen van de bonen vanuit de ene emmer in de andere. 

Eetbare onderdelen en kooktechnieken
Onderdeel (fruit / stengel / zaden)
Zaden

Manieren van conservering (drogen / drogen / fermenteren)
Drogen.

Manieren van koken (bv. gekookt / gebakken gebakken / geroosterd)
Koken

Culinair gebruik
In veel families in de Wâlden, een regio in Friesland, werden op zaterdag de Friese gele woudbonen gegeten. De bonen werden in water gelegd om een nacht te weken voordat ze ongeveer 45 tot 60 minuten werden gekookt. Gele woudbonen worden traditioneel geserveerd met gerookt spek, soms met de toevoeging van een eetlepel azijn. De bonen werden ook vaak gebruikt in bonensoepen. Tegenwoordig worden de bonen vaak geserveerd met appelmoes of gebakken uien.

Productgeschiedenis (sociaal / religieus / cultureel en economisch belang)
De Friese Gele Woudboon wordt van oudsher beschouwd als wintervoedsel. Dit omdat de bonen lange tijd zonder noemenswaardige problemen kunnen worden opgeslagen, ook zonder de moderne opslagmogelijkheden zoals koelkasten en vriezers. Om deze reden werd het een belangrijk ingrediënt in tijden waarin er in de winter weinig verse groenten beschikbaar waren.

Tegenwoordig worden de bonen geteeld en verkocht door een aantal kleinschalige boeren van De Wâlden, het bosgebied van de noordelijke provincie Friesland. Hoewel het product langzaam weer op de markt wordt gebracht door kleinschalige lokale boeren en speciaalzaken, zijn er maar weinig restaurants die experimenteren met het vinden van nieuwe recepten met de bonen. Er moet meer aandacht worden besteed en moet er meer worden gedaan om de bonen te kunnen redden.

Huidige status
Veranderingen in de kooktradities hebben ervoor gezorgd dat deze boon, net als veel andere peulvruchten, uit de mode zijn geraakt. Met name onder de jongere generaties, die de voorkeur geven aan ingrediënten die minder tijd nodig hebben om te koken, verliest de boon aan populariteit. Vanwege de kooktijd is een voorkeur voor ingeblikte bonen boven gedroogde bonen ontstaan. Sommige lokale producenten beginnen de boon echter weer te verbouwen en deze wordt bijvoorbeeld geïntroduceerd in maaltijden in bejaardentehuizen.

SCHRIJF JE IN VOOR ONZE NIEUWSBRIEF

=

 

EN ONTVANG EEN RECEPT UIT

DE ARK VAN DE SMAAK!