Na proeverijen en keuringen van kroospruimen en kersen heeft de Nederlandse Ark van de Smaak commissie onlangs ook diverse aardappelrassen op smaak, uiterlijk en kookkwaliteit beoordeeld. Drie rassen staken er uit: de Rode Eersteling, het Fries Woudgeeltje en de Koopmans Blauwe. Deze drie hebben een mooie spreiding door het seizoen, respectievelijk een zeer vroege, vroege en middenvroege aardappel. De eerste twee zijn Friese rassen, de Koopmans Blauwe is een Zeeuws ras, volle grond is dus vereist.
Als je nieuwsgierig bent naar deze drie aardappelrassen dan kan je nog tot en met mei het zaad hiervoor bij bekende zaadhandelaars (zoals Vreeken) bestellen. Plant je ze alle drie in de tuin dan kan je ongeveer tegelijkertijd rode, gele en blauwige aardappelen oogsten, ook qua kleur dus onvergelijkelijk! Zie voor leveranciers het Ark van de Smaak-overzicht hieronder.
In het najaar gaat de Ark-commissie appels en (stoof)peren keuren en proeven. Geïnteresseerd om daar bij te zijn? Stuur een email naar: arkvandesmaak@slowfood.nl.
Rode Eersteling
Al in 1892 ontstaan aardappelras uit een kruising van Early Primrose x King Kidney (bij W. Sim, Greenmyre, GB). In Nederland werd dit ras voor het eerst beschreven door Kok (1948, Grepen uit het verleden van de landbouw van de Groninger Veenkoloniën), in 1942 was de rode mutant al opgetreden bij H.J. Brandsma te Stiens. De Eersteling wordt veel gebruikt als consumptieaardappel, die vroeg in het seizoen leverbaar is (vandaar de naam). Hij is vrij vastkokend, iets bloemig, en is bruikbaar als kook-, bak- en magnetronaardappel. Aardappelen van dit ras kunnen niet lang bewaard worden; dan gaat hun kwaliteit snel achteruit. Eerstelingen zijn normaliter geel van kleur; er bestaat echter een rode mutant. De Rode Eersteling is een aardappel met een zeer goede smaak. Wel heeft dit ras enige vatbaarheid voor Phytophthora. Bij te lang koken valt de lang-ovale knol uiteen. Er is ook een (zeldzame) roze variant.
Leverancier:
Vreeken’s Zaden (leverbaar van februari tot en met juni)
Fries woudgeeltje
Deze aardappel is kleiner dan gewone aardappelen en ze noemen hem ook wel Fries geeltje. Culinaire kringen beschouwen het ‘Wâldgieltsje’ nu als delicatesse. Vermoedelijk is het geeltje een echt Fries landras dat al rond 1700 in de provincie voorkwam. Waarschijnlijk meegenomen door Duitse asielzoekers bekend onder de naam ‘dompelaars’. In 1800 kwamen er al vijf types van het geeltje voor. Dat waren de Woudgeeltjes, vooral geteeld in de (Friese) Wouden door de arbeiders. In Berlikum als centrum van de grove tuinbouw werd het Berlikumer geeltje geteeld. Er hebben ook een Finkumer geeltje, Marrummer Geeltje, Wierumer geeltje en een Bildts geeltje bestaan (alle in de collectie van het Werkverband Friese Rassen). Alle mutaties hadden dezelfde kleur, maar met verschillend loof. Het Woudgeeltje wordt op de Friese zandgronden verbouwd. Het is een kleine ronde diepogige aardappel met een dunne gele schil (geen bloeivorm). Kweker Jaap Wilman te Ee beschikt over Woudgeeltjes die in 2007 door de NAK op het al dan niet vrij zijn van het Y-virus gekeurd worden. Het ras wordt zeer vroeg geoogst en als consumptieaardappel zeer hoog gewaardeerd. Het Woudgeeltje wordt nog in beperkte mate op de Friese zandgronden door volkstuinders voor eigen gebruik geteeld. Het ras is helaas zeer vatbaar voor Phytophthora. Dit ras werd eerder verkozen tot Held van de Fryske Smaak 2012.
Leverancier:
Jaap Wilman
Uniastrjitte 32
9131 KH Ee
Tel. 0519-701850
Koopmans Blauwe
De Koopmans Blauwe is terug van weggeweest. Het Zeeuwse aardappelras, vernoemd naar de oorspronkelijke kweker Koopman, is ontstaan in 1927 uit een kruising van Zeeuwse Blauwe- en Alpha aardappelen. Het is een geelvlezige consumptie-aardappel met lichtblauwe schil. Dit ras heeft een goede smaak en is iets los in de kook. Vandaag de dag ligt Koopmans Blauwe in oktober als ‘aardappel van de maand’ bij Albert Heijn in de schappen en ook verschillende Michelin-sterrenrestaurants zetten het bijzondere aardappeltje op de menukaart. Dit ras is vatbaar voor Phytophthora. Regio’s waar dit aardappelras geteeld wordt (in totaal 7 ha) zijn: Wieringerwerf, Schouwen-Duiveland, Bommelerwaard, Zuid-Holland, Noord-Groningen. Kenmerken van de Koopmans Blauwe zijn: romig en zacht kruimig, blauwe tot lichtpaarse schil. De Koopmans Blauwe heeft zijn beste smaak als het ras wordt geteeld op zware klei en is verkrijgbaar van september t/m januari.
Leveranciers:
Bram Scherpenzeel
bram@koopmansblauwe.nl
Tel. 06 22486242
Nico Grootendorst
nico@koopmansblauwe.nl
Tel. 06 43359100
Marcella Hempelmann
marcella@koopmansblauwe.nl
Tel. 06 21626828
// Tekst: Ark van de Smaak-commissie Nederland
// Beeld: Matt Locke